راهنمای نوشتن طرح درس

راهنمای زیر تنها راه نوشتن طرح درس نیست، بلکه مروری کلی بر مهم ترین و کلیدی ترین نکات پدید آوردن طرح درس است. با پی گیری گام به گام راهنمایی های زیر می توانید علاوه بر ایجاد طرح، شرح هر یک از اجزای طرح درس را نیز فرا بگیرید.

1- بدیهی است اولین چیزی که باید در نظر بگیرید، موضوع درس است. این موضوع باید بر اساس استانداردهای آموزشی تدوین شده باشد. در ضمن باید توجه داشته باشید که برای چه پایه ای طرح درس می نویسید و این نکته را تا پایان کار در ذهن داشته باشید. هم چنین تخمینی از زمان لازم برای تدرس انجام دهید تا در بودجه بندی زمان به شما کمک کند. بعد از مشخص شدن موضوع، باید به این مسأله فکر کنید که چگونه می خواهید درس را تدریس کنید. حال می توایند از کتاب معلم درس خود کمک بگیرید و مشاهده کنید که چگونه می توان استانداردهای خاص آن درس را رعایت کرد. این کار بسیار ارزشمند و لازم است. این روش شما را مطمئن می سازد تمام مطالبی که آموزش و پرورش کشور از یک معلم انتظار دارد را به دانش آموزان آموزش داده اید.

2- برای این که مطمئن شوید طرح درس شما درست همان مطالبی را که در نظر دارید، آموزش می دهد، باید اهداف روشن و مشخصی تدوین کنید. دقت داشته باشید که اهداف نباید فعالیت هایی باشند که در طرح به کار برده اید، بلکه باید نتایج آموزشی آن فعالیت ها باشند. به عنوان مثال اگر می خواهید جمع کردن 2+3 را به دانش آموزان آموزش دهید، هدف شما چنین خواهد بود: “دانش آموزان می توانند نشان دهند که چگونه 2 را با 3 جمع می کنند “.

اهداف باید به گونه ای باشند که در هر مرحله بتوان میزان نزدیک شدن به آن را بررسی کرد ( در این باره در بخش ارزشیابی بیشتر صحبت خواهیم کرد ). به عبارت دیگر مطمئن باشید که می توانید تعیین کنید به اهداف خود رسیده اید یا خیر. واضح است که در یک درس می توانید بیش از یک هدف را دنبال کنید.

برای واضح تر کردن اهداف خود، می توانید هم اهداف کلی و هم اهداف جزئی را در آن بگنجانید. اهداف کلی شامل هدف های نهایی طرح درس است. مثلاً ” آشنا شدن با نحوه ی جمع دو عدد “. اما اهداف جزئی بیش تر به همان مواردی که در بالا ذکر شد، اشاره دارند.

3- ممکن است در طول درس به وسایلی نیاز داشته باشید. بهتر است آن ها را در ابتدای طرح یادداشت کنید تا اگر شخص دیگری بخواهد از طرح درس شما استفاده کند، قبل از هر چیز مشاهده کند که وسایل مورد نیاز را در اختیار دارد یا نه. مطمئن شوید تمام مطالب و وسایل لازم را نوشته اید.
4- ممکن است مایل باشید پیش درآمدی هم بنویسید. این پیش در آمد راهی است برای وارد شدن به طرح درس و جلب علاقه و توجه دانش آموزان نسبت به موضوعی که تدریس می کنید. یک مثال خوب در این مورد، تدریس مبحث کسرها می باشد. شما می توایند درس را با این سوال آغاز کنید که اگر بخواهیم پیتزایی را بین 5 نفر به اندازه های مساوی تقسیم کنیم، چه راه حلی داریم؟ و به آن ها بگویید که اگر کار با کسرها را یاد بگیرند، می توانند این کار را به سادگی انجام دهند.

5- حال باید روند کار را گام به گام بنویسید، تا بتوانید با انجام تمام مراحل به اهداف تعیین شده، دست پیدا کنید. در این قسمت می توانید تمام فعالیت های مرتبطی که باید انجام شود را فهرست کنید. مثلاً برای تدرس3+2 می توانید روند کار را به صورت زیر بنویسید:
الف : معلم به هر دانش آموز، 2 مکعب می دهد.
ب : از آن ها می خواهد که روی کاغذ بنویسند چند مکعب دارند.
ج : سپس دانش آموز باید یک علامت + زیر عدد 2 بنویسد :
2
+
د: معلم به هر دانش آموز 3 مکعب دیگر هم می دهد.
ه : از دانش آموز خواسته می شود که تعداد مکعب های جدید را نیز زیر عدد 2 بنویسد:

2

3 +

و : حال دانش آموز باید یک خط زیر عدد 3 بکشد، به این شکل :

2

3 +
_____

ز : از دانش آموز سؤال می شود که کار را با چند مکعب شروع کرده بود؟ چند مکعب به آن اضافه کرده و در پایان چند مکعب دارد؟
6- بعد از اتمام روند کار، ممکن است زمانی را برای تمرین فردی درنظر بگیرید. می توان به دانش آموزان فرصت داد تا اعداد متفاوتی را با استفاده از مکعب هایی که در اختیار دارند، جمع کنند.

7- قبل از رسیدن به مرحله ی ارزش یابی می توانید از یک مرحله ی پایانی برای درس استفاده کنید. یک ایده ی خوب برای این کار، بازگشتن به پیش درآمد است. مثلاً از دانش آموزان بخواهید که توضیح دهند با فرا گرفتن مبحث کسرها، چگونه پیتزا را تقسیم خواهند کرد؟

8 – حال باید بخش ارزش یابی کار خود را بنویسید. اکثر طرح درس ها لزوماً نیازی به امتحان ندارند، اما تقریباً تمام آن ها به نوعی به ارزیابی یا برآورد نیاز دارند تا مشخص شود که اهداف مورد نظر، برآورده شده است یا نه. بنابراین باید بین اهداف و ارزش یابی وابستگی مستقیم وجود داشته باشد. فرض کنید که هدف، توانایی جمع کردن دو عدد تک رقمی با هم باشد، ارزش یابی را می توان به این صورت انجام داد که هر یک از دانش دآموزان نزد معلم بروند و با گرفتن مکعب از او عمل جمع را روی کاغذ انجام دهند.

9- برای دانش آموزان کم توان و معلول و کودکان با هوش نیز باید با توجه به تفاوت های آنان، تطابق هایی در نظر گرفته شود. (به طور مثال تک تک اضافه کردن مکعب ها برای دانش آموز کم توان و اضافه کردن 9 به 13 برای دانش آموز تیز هوش)
10 – اضافه کردن ” بخش ارتباطی ” نیز ایده ی خوبی است که نشان می دهد چگونه این طرح درس می تواند با سایر موضوعات تلفیق شود. مثلاً به جای مکعب ها می توان از دانش آموزان خواست در ابتدا 2 سیب و سپس 3 سیب دیگر را رنگ کنند تا هنر هم با این درس ترکیب شود. تکرار یک موضوع در قالب های مختلف ما را از جای گرفتن آن در ذهن دانش آموزان مطمئن می کند.

اگر دستورالعمل بالا را انجام داده باشید، یک طرح درس موفق نوشته اید. برای این که در این کار مهارت پیدا کنید، بهترین راه خواندن طرح درس های معلمان با تجربه است. امتحان کنید!
نمونه ی پیش نویس یک طرح
گام اول: مشخصات

برای ثبت مشخصات می توانید از این فرم استفاده کنید
گام دوم: اهداف محتوایی و شناختی

به این سؤالات پاسخ دهید:

می خواهید دانش آموزان چه مطالبی را بدانند یا قادر به انجام چه کاری باشند؟
انتظار دارید دانش آموزان چه دانش، مهارت، استراتژی یا رفتاری را بیاموزند؟
دانش آموزان چه محتوا یا مفهوم مهمی را یاد بگیرند؟
در این باره به چه استانداردهایی باید مراجعه کرد؟
برای این کار می توانید از این فرم استفاده کنید.

گام سوم: سؤالات راهنمای درس

چرا دانش آموزان باید به این موضوع علاقه نشان دهند یا آن را بدانند؟

چه سؤالات بحث برانگیزی در مورد این درس وجود دارد؟

چه سؤالاتی دانش آموزان را کمک می کند تا بر جنبه های مهم موضوع تمرکز کنند؟

گام چهارم: ارزش یابی

چگونه متوجه می شوید که دانش آموزان به اهداف مورد نظر رسیده اند؟

از چه ابزارهایی برای ارزش یابی استفاده می کنید؟
دانش آموزان چگونه در ارزش یابی مشارکت خواهند کرد؟
چگونه خود را ارزیابی می کنند؟
تکنولوژی چه نقشی در ارزش یابی خواهد داشت؟

گام پنجم: ارتباطات

کدام یک از نیازها، علایق و دانسته های قبلی دانش آموزان می تواند مبنایی برای این درس باشد؟

ممکن است دانش آموزان با چه مشکلات مفهومی ای رو به رو شوند؟

چگونه می توان این درس را به سایر موضوعات درسی مرتبط کرد؟

گام ششم: فعالیت های یادگیری

دانش آموزان موظف به انجام کدام فعالیت های یادگیری مشارکتی هستند؟

چگونه می توانند دانش و مهارت را فرا گیرند، دانایی، توانایی و خلاقیت خود را نشان دهند و یادگیری را مدیریت کنند؟
چه دلایلی وجود دارد که بتوان گفت این درس چالش برانگیز، بین رشته ای یا ویژه است؟
استفاده از تکنولوژی چگونه به یادگیری دانش آموزان کمک می کند؟
برای این کار می توانید از این فرم استفاده کنید.

گام هفتم: استراتژی های تدریس

از چه تمرین هایی برای درس استفاده خواهید کرد؟

محیط اطراف چه اثری بر یادگیری این فعالیت ها دارد؟
نقش شما چیست؟
نقش دانش آموزان در یادگیری درس چیست؟

مدیریت
دانش آموزان باید در چه زمان و مکانی و چگونه عمل کنند: کلاس، آزمایش گاه، گروهی و یا … ؟
نیازهای دانش آموزان را چگونه برآورده می کنید؟
چه تغییراتی برای یادگیری فردی باید در آن ایجاد شود؟
چگونه از منابع دیگر استفاده می کنید؟

مواد و منابع
به چه منابی احتیاج دارید؟
آیا نیازی به حضور اشخاص دیگر در کلاس است؟

گام هشتم: ارزیابی درس و معلم

در این جا باید سؤالات چالشی ای مطرح کنید که برای ارزیابی بازده درس به کار گرفته شوند.

نویسنده: ساناز فرهنگی